De 'late' Rembrandt: de laatste twintig jaar van zijn leven

De 'late' Rembrandt: de laatste twintig jaar van zijn leven Van 12 februari 2015 tot en met 17 mei 2015 was in het Rijksmuseum in Amsterdam een bijzondere expositie te zien met de titel 'Late Rembrandt'. Deze expositie liet voor het eerst meer dan honderd late werken van Rembrandt zien die zich normaal gesproken over de hele wereld in particuliere verzamelingen en kunstmusea bevinden. Het zal waarschijnlijk niet zo snel meer voorkomen dat al deze werken tijdens een expositie te zien zullen zijn. Het Rijksmuseum zei zelf dat men dit maar eens in zijn leven zou meemaken.

Rembrandt in vogelvlucht

Rembrandt Harmenszoon van Rijn (Leiden, 15 juli 1606 – Amsterdam, 4 oktober 1669) was een Nederlands kunstschilder die wordt beschouwd als de belangrijkste meester van de Gouden Eeuw. Zijn superioriteit als kunstschilder staat buiten kijf. Hij maakte naast schilderijen ook vele etsen en tekeningen. Zijn bekendste werk is waarschijnlijk wel De Nachtwacht die zich in het Rijksmuseum in Amsterdam bevindt. Dit schilderij trekt jaarlijks vele duizenden bezoekers uit binnen- en buitenland.

Het leven van Rembrandt

Het sterkste punt van Rembrandt was ontegenzeggelijk zijn vermogen om te spelen met licht en donker. Hij was vooral een schilder van historische taferelen en (zelf)portretten. Rembrandt werd in 1606 (volgens sommige bronnen 1607) in Leiden geboren in een gezin van 9 kinderen. Zijn vader was molenaar. Hij wilde al op vrij jonge leeftijd schilder worden en kreeg les van vooraanstaande leermeesters onder wie Pieter Lastman. Zelf was Rembrandt overigens ook leermeester van vele grote namen onder de schilders uit de zeventiende eeuw. Rembrandt trouwde met Saskia van Uylenburgh. Na haar dood had hij eerst een relatie met Geertje Dircx en later met Hendrickje Stoffels. Met Saskia kreeg hij vier kinderen van wie er drie niet ouder werden dan drie weken. Alleen zoon Titus overleefde maar hij stierf op 27-jarige leeftijd aan de pest. Met Hendrickje Stoffels kreeg hij een dochter, Cornelia.

Een veelbewogen leven

Rembrandt van Rijn kende een veelbewogen leven waarin hem weinig bespaard is gebleven. Naast het verlies van verschillende kinderen en zijn beide echtgenotes, maakte hij een faillissement mee en kwam hij terecht in juridische conflicten. Hij stierf in 1669 en werd begraven in de Westerkerk in Amsterdam.

Bijzondere expositie in het Rijksmuseum in Amsterdam in 2015

Van 12 februari tot en met 17 mei 2015 vond een van de meest bijzondere exposities van Nederland van de laatste decennia plaats. Het Rijksmuseum toonde de late werken van Rembrandt van Rijn. Deze tentoonstelling was eerder te zien in The National Gallery in Londen, zij het in een andere opstelling. De expositie besloeg grofweg de laatste twintig jaar van het leven van Rembrandt. Bijzondere aandacht ging uit naar de thematische inrichting van de expositie waarbij de zalen die als thema 'licht en donker' en 'intimiteit' hadden grote waardering kregen, niet alleen vanwege de superieure werken die hier hingen maar ook vanwege de uiterst bekwame manier van exposeren, het Rijksmuseum toevertrouwd.

De late periode van Rembrandt

In de jaren vijftig van de zeventiende eeuw veranderde Rembrandt van stijl. Zijn schilderijen werden groter, de kleuren feller. Hij schilderde met krachtige penseelstreken. Het was een breekpunt met zijn eerdere werk en de mode van die tijd waarin juist de fijne gedetailleerde stijl van schilderen opgeld deed. Rembrandt schilderde in deze periode veel Bijbelse thema's met de nadruk op intieme taferelen. Ook schilderde hij in zijn laatste jaren prachtige zelfportretten waaruit de mens Rembrandt met alles dat hij had meegemaakt vanaf het doek tot de kijker spreekt.

De late werken: intiem, gewaagd en een spel met verf en licht

Volgens het Rijksmuseum produceerde Rembrandt in deze periode zijn meest gewaagde en intiemste werk en experimenteerde hij met verf en licht. Hij wist hierdoor een enorme emotionele diepgang in zijn werk te brengen.

Werken uitgelicht

Bron: Rembrandt, Wikimedia Commons (Publiek domein)Bron: Rembrandt, Wikimedia Commons (Publiek domein)

Baadster (1654)

Dit schilderij behoort ongetwijfeld tot de meest gewaagde en intieme werken van Rembrandt. Zijn huishoudster en latere maîtresse Hendrickje Stoffels (ca. 1625-1663) zou model gestaan hebben voor dit werk. Hendrickje woonde bij de familie Van Rijn vanaf ca. 1649 tot aan haar dood. Mogelijk was zij zwanger van dochter Cornelia die in hetzelfde jaar werd geboren. Men denkt dat dit schilderij een voorwerk voor een religieus of mythologisch schilderij geweest is. De baadster zou Susanna, Bathseba of de godin Diana zijn. Zij werden tijdens het baden allen begluurd door mannen. De kijker zou in deze optiek de plaats van deze gluurders innemen. Er is echter geen ander werk gevonden dat hierop duidt en Rembrandt placht geen olieverfschilderijen te maken in voorbereiding op een groter werk. Het werk is met een grove toets geschilderd en lijkt op sommige plekken onaf. Rembrandt was echter van mening dat het 'af' was gezien het feit dat hij het werk heeft gesigneerd en voorzien van een datum.
Bron: Thedogg from Breda, Wikimedia Commons (CC BY-SA-2.0)Bron: Thedogg from Breda, Wikimedia Commons (CC BY-SA-2.0)

Titus aan de lezenaar (1655)

Dit werk hangt in het Rembrandthuis in Amsterdam. De reden dat men denkt dat deze jongen Titus, de zoon van Rembrandt, moet voorstellen is dat dezelfde jongen op meerdere van zijn schilderijen uit deze periode voorkomt. Titus werd geboren in 1641 en was de enige zoon van Saskia van Uylenburgh en Rembrandt. De moeder van Titus heeft echter niet lang van hem mogen genieten. Zij stierf nog geen jaar na zijn geboorte. Hij werd vervolgens opgevoed door Geertje Dircx en Hendrickje Stoffels. Bekend is dat Titus ook geschilderd heeft en zich later met de kunsthandel bezighield. Hij stierf uiteindelijk op de jonge leeftijd van 27 in Leiden.
Bron: Rembrandt, Wikimedia Commons (Publiek domein)Bron: Rembrandt, Wikimedia Commons (Publiek domein)

Claudius Civilis (ca. 1661-1662)

Dit doek is eigendom van de Koninklijke Zweedse Academie voor Schone Kunsten in Stockholm. De volledige naam luidt 'De samenzwering van de Bataven onder Claudius Civilis'. Het werd in 1661-1662 in opdracht van de burgemeesters van Amsterdam gemaakt. Het oorspronkelijke doek was veel groter dan wat er nu van over is. Rembrandt sneed het werk vermoedelijk in verschillende stukken, toen hij van de opdrachtgevers het verzoek kreeg om het werk, dat reeds was opgehangen in wat nu het Paleis op de Dam is, aan te passen. Hij nam het werk terug en verkleinde het. Het keerde echter nooit meer terug in het stadhuis. In München bevindt zich een schets van het hele werk. Dit doek wordt alleen bij wijze van uitzondering door de Zweden uitgeleend.
Bron: Rembrandt, Wikimedia Commons (Publiek domein)Bron: Rembrandt, Wikimedia Commons (Publiek domein)

Zelfportret met twee cirkels (ca. 1665-1669)

Rembrandt schilderde tijdens zijn carrière meer dan veertig zelfportretten. Dit werk is te vinden in Kenwood House, Hampstead, Londen. Het stelt Rembrandt aan het einde van zijn leven voor, getekend door de drama's die hij heeft moeten meemaken. Hij ontziet zichzelf niet. De licht-donker-contrasten zijn kenmerkend voor zijn stijl. De pasteuze wijze van schilderen eveneens. Het werk is noch gesigneerd, noch gedateerd, wat er op zou kunnen wijzen dat het niet 'af' is. Het is nog altijd een raadsel wat de twee cirkels op de wand achter Rembrandt voorstellen. In die tijd kwam het nogal eens voor dat men wereldbollen op de wand aanbracht. Daar zou dit een aanzet toe kunnen zijn. Een andere theorie is dat Rembrandt hiermee van zijn vakmanschap wilde getuigen door te laten zien dat hij uit de losse hand perfecte cirkels kon schilderen.

Lees verder

© 2015 - 2024 Catrien, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
De grootste en mooiste musea van NederlandDe grootste en mooiste musea van NederlandNederland heeft veel mooie en internationaal bekende kunststukken in beheer bij diverse mooie musea. Door het bezoeken v…
Rembrandt van Rijn en authenticiteitRembrandt van Rijn en authenticiteitTwee werken van Rembrandt van Rijn worden onderworpen aan de criteria van authenticiteit. Zijn deze werken authentiek, z…
Schilders 17e eeuw: Rembrandt van Rijn - zelfportrettenSchilders 17e eeuw: Rembrandt van Rijn - zelfportrettenIn de vroege zelfportretten van Rembrandt van Rijn zien we het beeld dat Rembrandt graag wilde laten zien. De molenaarsz…

Manuelstijl, de belangrijkste Portugese kunststijlDe Manuelstijl, of de Manuelijnse stijl, is de bekendste en misschien wel de belangrijkste kunst- en architectuurstijl v…
De kolonieconcerten in het koloniekerkje van WilhelminaoordDe kolonieconcerten in het koloniekerkje van WilhelminaoordDe kolonieconcerten van Wilhelminaoord, georganiseerd door de Stichting Kolonieconcerten, zijn klassieke concerten die t…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Rembrandt, Wikimedia Commons (Publiek domein)
  • Website: http://www.nrcreader.nl/artikel/8065/late-rembrandt-kostbaarder-was-het-in-nederland-nooit
  • Website: http://www.nationalgallery.org.uk/search/rembrandt/12
  • Website: http://www.rembrandthuis.nl/rembrandt/belangrijkste-werken/titus-aan-zijn-lezenaar
  • Website: https://www.rijksmuseum.nl
  • Website: http://www.artsalonholland.nl/meesterwerken/rembrandt-zelfportret-met-twee-cirkels
  • Website: http://www.holland.com/nl/congressen/congressteden/congrescentra/late-rembrandt.htm
  • Website: http://corporate.kpn.com/kpn-actueel/nieuwsberichten-1/kpn-maakt-late-rembrandt-toegankelijk-voor-iedereen.htm
  • Website: http://www.nrc.nl/nieuws/2015/02/12/de-rembrandttentoonstelling-is-geopend-de-duurste-expositie-in-nederland-ooit/
  • Afbeelding bron 1: Rembrandt, Wikimedia Commons (Publiek domein)
  • Afbeelding bron 2: Thedogg from Breda, Wikimedia Commons (CC BY-SA-2.0)
  • Afbeelding bron 3: Rembrandt, Wikimedia Commons (Publiek domein)
  • Afbeelding bron 4: Rembrandt, Wikimedia Commons (Publiek domein)
Catrien (108 artikelen)
Laatste update: 11-06-2019
Rubriek: Kunst en Cultuur
Subrubriek: Kunst
Bronnen en referenties: 13
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.