Homeros, de blinde bard

Homeros vormt een heuse mijlpaal binnen de Europese literatuurgeschiedenis. Hij wordt immers vaak genoemd als het begin van de literatuur op ons continent. Homeros leefde ca. 800 v.C. tot 750 v.C. en schreef zeer omvangrijke epische gedichten, waarvan de Ilias en de Odyssee de bekendste zijn en integraal zijn overgeleverd. Homeros is een zeer omstreden figuur. Ondanks het feit dat hij als een vaste waarde wordt gezien binnen de literatuurgeschiedenis, kunnen we enkele problemen omtrent deze man niet door de vingers zien. Wie Homeros juist was en waar hij vandaan kwam, blijft tot op de dag van vandaag een raadsel. Wel zijn er heel wat hypothesen gekend, maar geen van alle levert sluitend bewijs.

Bibliografie

Ilias

'Ilias' verwijst naar de andere naam van de Klein-Aziatische stad, Troje. Dit werk handelt over de 51 laatste dagen van de Trojaanse oorlog tussen de Grieken en de Trojanen die zo'n tien jaren duurde. De eigenlijke aanleiding voor deze legendarische oorlog, namelijk de schaking van Helena – de vrouw van de Griekse koning Menelaos – door de jonge prins Paris van Troje, komt slechts terloops aan bod. Deze werd immers verondersteld gekend te zijn bij het toenmalige publiek. Het eigenlijke hoofdpersonage van dit epos is Achilles, de Griekse held. Achilles koestert een enorme wrok tegenover de Griekse leider Agamemnon tegen wie hij een discussie betreffende een vrouwelijke slaaf verloor. Achilles weigert sindsdien mee te vechten. Dit is echter een zeer groot verlies voor het Griekse leger gezien de grote militaire talenten van Achilles. De wraak van Achilles is dus het eigenlijke thema van de Ilias. De eerste regels van dit epos luiden dan ook 'Muzen, bezig mij de wrok van Achilles'. Wellicht een van de bekendste regels uit de Europese literatuur. Achilles zal zich pas terug in de strijd mengen wanneer Patroclos, zijn goede vriend – en misschien zelfs minnaar, maar hier is veel controverse rond – wordt gedood door de Trojaanse prins Hector. Achilles wreekt zijn vriend en doodt Hector. Het epos eindigt dan ook met de begrafenis van de Trojaanse held.

Odyssee

Dit epos is vernoemd naar de Griekse held en koning van Ithaka, Odysseus. Ook hij nam deel aan de Trojaanse oorlog. Het was door een list die hij bedacht had dat de oorlog uiteindelijk beëindigd zou kunnen worden. De terugkeer naar huis verloopt echter niet zoals gepland en zal tien jaar duren. Onderweg maakt hij allerlei avonturen mee met onder andere cyclopen, heksen, sirenes, ... Dit alles terwijl zijn trouwe vrouw Penelope thuis op hem zit te wachten, hoewel iedereen al lang veronderstelt dat hij moet zijn omgekomen. Aan het eind worden de twee herenigd.

Andere werken

Er zijn nog enkele andere werken die aan Homeros worden toegeschreven. Maar er zijn heel wat geleerden die betwijfelen of ze ook effectief van zijn hand zijn. Zo zijn ze van aanzienlijk latere datum dan de Ilias en de Odyssee, maar zijn er ook heel wat verschillen in stijl en opbouw te vinden.

Het gaat concreet over de volgende werken:

• Homerische hymnen
• Thebais
• Batrachomyomachia, of de oorlog tussen de kikkers en de muizen

De Homerische kwestie

Wie Homeros eigenlijk is geweest, is niet helemaal duidelijk. We weten zelfs niet met zekerheid waar hij geboren is. Soms wordt de Turkse stad Smyra geopperd, anderen denken dan weer aan het Griekse eiland Chios. Er zijn heel veel verschillende theorieën rond de afkomst en levensloop van de dichter en zanger. Zo beweren sommigen dat hij een slaaf geweest zou zijn, terwijl anderen weer een hele groep auteurs vermoeden die samen onder de naam Homeros schreven. Zelfs de herkomst van zijn bijnaam 'de blinde bard' is omstreden. Zou hij echt blind geweest zijn? Of sloot hij zijn ogen telkens tijdens het citeren van een werk? Of is Homeros niet zijn echte naam en op zich al een bijnaam, namelijk een afleiding van de Griekse woorden voor 'hij die niet kan zien' (ὁ μὴ ὁρῶν)?

Conclusie

Vele vraagtekens rond deze bekende Griekse figuur, die het boegbeeld vormt van de Griekse cultuur en religie, blijven helaas onbeantwoord. Toch is het onbetwistbaar dat met de werken die aan hem worden toeschreven, en dan vooral de Ilias en de Odyssee, de Europese literatuur echt van start ging. Tot op heden heeft zijn werk een enorme invloed op de kunst in en buiten Europa.

Lees verder

• Zeus in de mythologie
• Hera in de mythologie
• Aphrodite in de mythologie