Hera in de mythologie

Hera (Oud Grieks: Ἥρη of Ἥρᾱ) is de koningin van de Griekse Olympische goden en echtgenote, tevens zus, van oppergod Zeus. Ze is de godin van het huwelijk, echtgenotes en de bevalling. Ze wordt vaak afgebeeld met een van haar symbooldieren de pauw, de koe of de raaf en met een polos, een cilindervormige kroon die door meerdere godinnen gedragen wordt. Ze staat bekend om haar jaloerse aard jegens de vrouwen waarmee haar man haar regelmatig bedriegt. Al kunnen we haar dat - godin van het huwelijk zijnde - wellicht moeilijk kwalijk nemen. Hera en Zeus kregen samen vier kinderen, namelijk Ares, Hebe, Enyo, Eileithyia en volgens sommige versies van de myhte is ook Hephaestos een zoon van hen beiden.

Geboorte

Hera is de dochter van Kronos en Rhea. Kronos was aan de macht gekomen door zijn eigen vader, Ouranos, van de troon te stoten. Hij was op zijn beurt dus erg bang dat een van zijn kinderen dit ook met hem zou doen en hem zijn macht zou afnemen. Om te voorkomen dat iets dergelijks zou kunnen plaatsvinden, at hij al zijn kinderen meteen na hun geboorte op. Onder hen ook Hera. Het laatste kind kon door een handig truckje van mama Rhea aan dit lot ontsnappen. Zij gaf haar man een steen te eten in plaats van het kind en liet de baby heimelijk opgroeien tot een heuse godheid: Zeus.

Toen Zeus oud genoeg was, ging hij naar zijn vader met als doel hem zijn macht te ontnemen. Dit draaide uit tot een heuse oorlog tussen de oudere generatie goden waar Kronos en Rhea deel van uit maakten, ook wel de Titanen genoemd, en de nieuwe generatie, onder leiding van Zeus.

Zeus en zijn kompanen wonnen de strijd en bevrijdden Zeus' broers en zussen uit de buik van hun vader. Zo werd Hera voor de tweede maal geboren.

Huwelijk van Zeus en Hera

Op een gegeven moment kreeg Zeus zijn zus Hera in het oog en wilde haar beminnen. Hij trachtte haar voor zich te winnen, maar Hera wees hem telkens af. Dit kon Zeus echter niet zomaar naast zich neerleggen en besloot het op een andere manier te proberen. Hij veranderde zichzelf in een zielige, doorweekte koekoek en verscheen op die manier aan Hera. Hera die meteen medelijden kreeg met de vogel, nam hem vast en drukte hem tegen haar warme boezen, opdat hij kon drogen. Zodra ze dat deed, veranderde Zeus zichzelf weer in zijn ware vorm en onteerde zo zijn zus. Hierdoor voelde Hera zich verplicht te trouwen met Zeus.

Het huwelijk van Zeus en Hera was het eerste van de nieuwe generatie goden en alle goden en godinnen waren dan ook uitgenodigd. Het nieuwe paar werd bedolven onder de geschenken. Het cadeau dat het bekendste is, is dat van de aardgodin Gaia. Zij gaf haar kleindochter een boom die appels van goud voortbracht. Hera en Zeus zouden geen goden zijn als hun huwelijksnacht niet goddelijk of zelfs magisch was. De beruchte nacht duurde maar liefst driehonderd jaar.

Hera was echter nog altijd op haar tenen getrapt door het snode plannetje dat Zeus had gebruikt om haar te dwingen met hem te trouwen. Samen met Poseidon, Athena en enkele andere godheden beraamde ze een plan. Ze drogeerden Zeus, bonden hem vast aan zijn eigen bed en stolen zijn belangrijkste wapen: de bliksemschicht. Zeus kon met hulp van Thetis echter zeer snel weer vrij komen. Hij was razend en hing Hera aan een gouden ketting vast en liet haar uit de hemel bengelen. Om vrij te komen moest ze aan Zeus zweren nooit meer te rebelleren tegen haar echtgenoot. Het is daarom dat ze vanaf dat moment al haar woede en frustratie vanwege Zeus en zijn buitenechtelijke excessen zal uitwerken op de vrouwen waar hij mee slaapt.

Talloze liefdesaffaires van Zeus en de wraak die Hera vervolgens neemt op de vrouwen waarmee Zeus het bed deelt, zijn het onderwerp van mythes. Het is onbegonnen werk ze allemaal op te lijsten, daarom vind je verder de meest in het oog springende.

Jaloerse Hera in actie

Semele: de geboorte van Dionysos

Semele was de dochter van de stichters van Thebe, Cadmus en Harmonia. Toen Zeus dit knappe meisje bemerkte, wilde hij het bed met haar delen. Omdat mensen de goden niet kunnen aanschouwen in hun ware gedaante, veranderde hij zichzelf in een jonge man. Semele werd meteen hopeloos verliefd op die jongen die bovendien beweerde dat hij de oppergod Zeus was. Na wat flirterijen, slapen de twee samen en Semele raakte zwanger van een zoon.

De huwelijksgodin Hera had al lang gezien wat er allemaal gebeurd was en kon dit niet onbestraft laten. Daarom vermomde ze zichzelf in een oude dame en daalde af naar de mensenwereld, waar ze Semele opzocht en bevriend werd met haar. Semele vertelde Hera over haar zwangerschap en de vader van het kind, die niemand minder dan Zeus was. Hera, die wilde dat Semele aan de identiteit van Zeus zou gaan twijfelen, deed alsof ze Semele niet geloofde en zei haar dat een of andere jonge man haar goed had beetgenomen. En exact zoals Hera wilde, zo begon Semele te twijfelen …

De volgende keer dat Zeus en Semele samen waren, zei Semele dat ze bewijs nodig had om te geloven dat hij echt de oppergod was en dat ze hem in zijn ware gedaante wilde zien. Zeus weigerde eerst nog, maar Semele bleef aandringen. Uiteindelijk gaf Zeus in en toonde zichzelf in zijn ware gedaante. Bliksemflitsen vlogen in het rond en troffen Semele die ernaar stond te kijken. Ze verbrandde onmiddellijk. De wraak van Hera werd voltrokken.

Het kind dat Semele sinds kort droeg werd nog op het nippertje door Zeus gered en in zijn dij genaaid, waar het verder kon groeien. Een paar maanden later werd Dionysos, de god van de wijn geboren.

Io, de koe

Io was een priesteres van Hera in de stad Argos. Vanwege haar functie vertoefde ze vaak in de tempel, waardoor Zeus haar plots opmerkte. Io was echter aanhangster van de godin van het huwelijk en wilde dus absoluut niet ingaan op de avances van een getrouwde man, meer zelfs een getrouwde godheid. De twee delen uiteindelijk toch het bed. Hoe dit juist komt, daar zijn twee verschillende versies voor. In de eerste versie zou Zeus uiteindelijk zijn geduld verliezen en haar verkrachten, maar in de tweede versie is het Io die uiteindelijk toch ingeeft.

Toen hij Io eindelijk veroverd en bemind had, besefte Zeus dat hij dit kost wat kost verborgen moest houden voor zijn vrouw. En dus, om Io te beschermen voor zijn wraakzuchtige vrouw, veranderde hij haar in een koe. Op die manier was het mogelijk Io dicht bij hem te houden, terwijl Hera er geen erg in zou hebben. Het ging immers om een koe.

Maar deze maatregel hield Hera niet voor de gek. Zij wist maar al te goed wie de koe eigenlijk was en vroeg Zeus op een dag om een geschenkje. Zeus wilde Hera tevreden stellen en vertelde haar dat ze kon kiezen wat ze maar wilde, hij zou het haar geven. Hera koos Io de koe, wat Zeus niet kon weigeren. En zo gebeurde, Hera kreeg de koe en liet Argos, een man met wel honderd ogen, haar onophoudelijk bewaken.

Zeus zat erg verveeld met het feit dat hij zijn vriendinnetje nu kwijt was en wilde haar terug stelen. Hiervoor stuurde hij Hermes, de god van de dieven, om Argos te verslaan en Io weer mee te nemen. Hermes was Argos al snel te slim af en vermoorde hem. Hera, die nu een van haar trouwste dienaren kwijt was, wilde hem eren en plaatste daarom zijn honderd ogen op de veren van de pauw.

Io die nu wel vrij is van de priemende ogen van haar bewaker Argos, is nog wel steeds een koe. Zeus krijgt de kans niet om haar weer om te toveren tot een mens, want Hera vervloekte Io zodat een grote zwerm steekvliegen haar onophoudelijk zouden achtervolgen, waarheen ze ook ging.

Lamia, de ongelukkige moeder

Zeus begeerte wist van geen ophouden en ook de mooie Lamia, een Lybische koningin, viel eraan ten prooi. De twee sliepen samen en ook deze keer kwam de huwelijksgodin er achter wat haar man uitspookte achter haar rug. Ze wilde wraak! Om Lamia te straffen doodde ze al haar kinderen. En alsof dat nog niet genoeg was veranderde Hera de Lybische koningin in een kinderverslindend monster. Bovendien had ze ook iets weg van de sirenen, want ook zij kon jongemannen verleiden als geen ander en verslond hen zodra ze in haar val trapten.

Herakles en het ontstaan van de melkweg

Herakles is een zoon van Zeus en prinses Alkmene. Toen de kleine Herakles nog maar net geboren was, duurde het niet lang vooraleer Hera besefte wie de vader van de kinderen van prinses Alkmene was. Als wraak stuurde ze twee slangen naar de wieg om de tweeling, Herakles en Iphikles, te doden. De list werkte echter niet, want Herakles bleek zelfs als baby al over zeer uitzonderlijke krachten te beschikken en hij doodde de slang met zijn blote handen.

Wanneer Zeus ontdekt wat zijn zoon bijna overkomen was, wilde hij hem beschermen. Hij beval Hera het kind te zogen. De drinker van haar moedermelk zou immers onsterfelijk worden. Maar Hera had al gauw door om welk kind het ging en zorgde ervoor dat de melk gemorst werd. Die gemorste melk vormt sindsdien onze Melkweg.

Kallisto de beer

Kallisto was de dochter van Lycaon van Arcadië. Haar naam betekende 'de allermooiste'. Ze was een van de nimfen van de maagdelijke jachtgodin Artemis. Om tot haar gevolg te mogen behoren moest ook zij een eed van maagdelijkheid afleggen. Maar op een fatale dag bemerkte Zeus de mooie nimf Kallisto op. Hij wist dat, gezien ze tot Artemis' gevolg hoorde, zij nooit zou ingaan op zijn avances en dus verzon hij een list. Hij verscheen in de vorm van Artemis aan Kallisto en verkrachtte haar. Hierdoor raakte de nimf in verwachting en werd ze door Artemis niet meer aanvaard en verbannen uit de groep.

Ook deze keer kwam Hera achter het bedrog van haar man. Toen het kind, dat ze Arcas noemde, geboren was, veranderde ze Kallisto in een berin. Zo kon ze niet voor haar kind zorgen, dat elders werd opgevoed. Later ging de inmiddels volwassen Arcas jagen in het bos en liep zijn moeder tegen het lijf. Hij wist echter niet om wie het ging en stond op het punt haar te doden, toen Zeus het bemerkte en medelijden kreeg met Kallisto. Hij tilde hen beide op en plaatste hen tussen de sterren aan de hemel. Vanaf dat moment vormen ze de sterrenbeelden de Grote en de Kleine Beer.

Hera vond dit echter een zeer milde uitkomst voor Kallisto en wist nog van Zeus gedaan te krijgen dat Kallisto zich nooit meer zou kunnen baden. Dit verklaart waarom de Grote Beer nooit ondergaat in de zee.

Hera en Hephaestos

Over de verwekking van Hephaestos zijn er heel wat uiteenlopende verhalen te vinden. Door sommigen wordt gezegd dat hij geboren werd uit Zeus en Hera, terwijl anderen beweren dat het om een maagdelijke voortplanting zou gaan en hij enkel uit Hera geboren zou zijn.

Waarom zou de godin van het huwelijk op zichzelf een kind creëren? Wel, ook deze keer ging het om een wraakactie. Zeus had namelijk een kind verwekt bij de wijsheidsgodin Metis. Hoe het kind uiteindelijk ter wereld kwam was wat ongewoon.

Metis en de geboorte van Athena

Op een dag verspelde de aardgodin Gaia dat als Metis en Zeus een tweede kind zouden krijgen, het een zoon zou zijn en dat deze jongen Zeus op een dag de macht zou ontnemen. Dit wilde Zeus echter kost wat kost vermijden en daarom at hij Metis, die in verwachting was van hun eerste kind, helemaal op. Het kind liet hij echter verder groeien in zijn hoofd tot het klaar was ter wereld te komen. De godin die hieruit geboren werd was Athena, de godin van de wijsheid.

Hera verwekt Hephaestos … bij zichzelf

Omdat Zeus dus weer met een andere vrouw had geslapen, namelijk Metis, en bovendien Athena die hieruit voortgekomen was uit zichzelf had laten geboren worden, wilde ze wraak en zou ze zelf een kind hebben gecreëerd, namelijk Hephaestos. Dit liep echter niet helemaal volgens plan. Hephaestos was al mank bij de geboorte en volgens Homeros was Hera zo beschaamd voor haar kind dat ze hem van de Olympusberg afwierp.

Een andere versie van de mythe, eveneens door Homeros geschreven, geeft echter een andere verklaring voor het manken van Hepahestos. Hij zou namelijk een echtelijke ruzie tussen Hera en Zeus hebben bijgewoond en op het moment dat hij tussen beiden wilde komen, wierp Zeus hem in zijn woede van de Olympos af. Hij zou een vrije val gemaakt hebben, die een volledige dag lang duurde, en kwam uiteindelijk om Lemnos terecht waarbij goed verzorgd werd, maar er alsnog een mank been overhield aan het incident.

Hephaestos keert terug

Ook hier zijn twee versies bekend. De eerste neemt aan dat Hera Hephaestos vanwege zijn lelijke uiterlijk van de godenberg afwierp. Hephaestos zon uiteraard op wraak na deze wrede daad van zijn moeder. Toen hij eenmaal volwassen was, schonk hij zijn moeder een zelfgemaakte troon. Hera was zeer blij met het geschenk en probeerde hem meteen uit. Maar, zodra ze zat, kon ze echter niet meer opstaan. Geen van de goden wist hoe ze Hera moesten bevrijden van deze vloek, behalve Hephaestos zelf. De goden smeekten hem om haar vrij te laten, maar Hephaestos weigerde consequent. Het was Dionysos, de god van de wijn, die met de oplossing kwam. Hij voerde Dionysos zo dronken dat hij rijdend op een ezel terugkeerde naar de Olympusberg, waar hij beloofde Hera te zullen bevrijden, als hij in ruil de mooie Aphrodite, de liefdegodin, tot zijn vrouw mocht nemen. En zo geschiede.

De tweede versie bouwt verder op het scenario waarin Zeus Hephaestos in een vlaag van woede van de godenberg wierp. Na dit incident had Zeus heel veel spijt van wat hij gedaan had en haalde Hephaestos terug naar de Olympos. Om hem te paaien gaf Zeus hem Aphrodite als vrouw.

Hera en Ixions lust

Het is echter niet altijd aan Zeus' zijde dat iemand het huwelijk van Hera en Zeus probeert te dwarsbomen.

Ixion was de koning van de Lapithen, een volk uit Noordoost-Griekenland. Toen hij met prinses Dia trouwde, beloofde hij aan haar vader een grote bruidsschat te betalen. Toen schoonvader Deioneus hem echter aanmaande om te betalen, vermoorde Ixion hem. Volgens de mythe zou hij de eerste sterveling zijn die een bloedverwant doodde. Ixion werd waanzinnig en omwille van zijn daden door iedereen verstoten en geweigerd om het zuiveringsritueel te ondergaan.

Zeus kreeg medelijden met de man en zuiverde hem van zijn zonden, meer nog hij maakte hem tot tafelgenoot van de Olympische goden. Hier zou Zeus echter spijt van krijgen. Ixion liet namelijk zijn oog vallen op de mooie Hera, godin van het huwelijk, en hij probeerde haar te verleiden. Hera ging hier echter niet op in, maar Ixion hield voet bij stuk.

De daden van Ixion kwamen Zeus ter oren. Deze bedacht en list om Ixion een lesje te leren. Hij boetseerde een wolk in de vorm van Hera, ook wel Nephele - naar het Griekse woord voor wolk - genoemd. Ixion sliep met Nephele van wie hij dachtt, dat het om de godin Hera ging en uit deze vereniging werd Centaurus geboren, waarmee het geslacht der centauren, wezens die half mens en half paard zijn, het leven werd in geroepen.

Ixion werd als straf in de diepste krochten van de onderwereld, de Tartarus, gegooid en vastgebonden op een altijd brandend draaiend rad waar hij tot in de eeuwigheid op ronddraaide. In sommige versies van de mythe heeft de straf van Zeus voor Ixion nog een tweede dimensie en geeft hij hem een koekje van eigen deeg door met Ixions vrouw, Dia, te slapen en haar een zoon te schenken.

Lees verder

• Zeus in de mythologie
• Homeros, de blinde bard
• Aphrodite in de mythologie