Wie was Alexander de Grote? Jeugd, veroveringen en einde

Alexander de Grote was de stichter van het hellenisme en gaf het woord integratie een nieuwe inhoud. Toen hij de gebieden van de Perzen had veroverd, volgde het ambitieuze plan om ook India in te palmen. Dit mislukte echter en hij verloor twee derde van zijn troepen op de terugweg naar Babylon. Wat liep er mis? Wie was deze jonge veroveraar? Wat maakte hem zo bijzonder? Om de levensloop van Alexander de Grote te begrijpen moet men in zijn verleden graven.

De jeugd van Alexander de Grote

Alexander werd geboren in 356 v.Chr. als zoon van Phillipus II van Macedonië en Olympia. Beiden hadden een belangrijke invloed op het handelen van Alexander de Grote. Ook Aristoteles, zijn filosoof en leermeester, beïnvloedde het gedrag van Alexander. Hij bracht hem de kennis bij van de klassieke Griekse cultuur en vertelde hem verhalen over de Griekse helden die in de mythologie voorkwamen. Dit heldendom inspireerde Alexander niet enkel maar zorgde er tevens voor dat hij ernaar streefde om ook als held of god vereerd te worden.

Phillipus II van Macedonië, zijn vader en zijn invloed

Nieuwe technieken leren en toepassen

Phillipus II, vader van Alexander de Grote, had de macht over Macedonië niet gekregen. Hij had die macht gegrepen nadat hij het regentschap op zich had genomen van een te jonge koning. Als kind was Phillipus II zelf gegijzeld geweest in Thebe waar hij nieuwe legertechnieken zoals de falanx had leren kennen. Eens terug in Macedonië had hij die nieuwe technieken toegepast in het leger van Macedonië en die bleken heel succesvol te zijn! Dankzij deze nieuwe ingrepen kon hij eenheid brengen in Macedonië. Ondertussen zorgde de Peloponnesische oorlog enkel voor verdeeldheid in Griekenland. Van deze verdeeldheid maakte Phillipus II gebruik. Hij breidde zijn gebied uit en veroverde uiteindelijk Griekenland. Het feit dat Phillipus II nieuwe technieken leerde van andere volkeren en deze kennis ging toepassen in zijn eigen voordeel was iets wat Alexander de Grote later ook deed.

Vrijheid betekent overwinning

Toen Phillipus II Griekenland verover had legde hij hen nooit godsdienstige of politieke verplichtingen op. Hij gaf hen hun vrijheid om verder te handelen zoals ze dachten dat ze moesten handelen maar verplichtte hen wel toe te treden tot de Corintische Bond. Deze Bond was gebaseerd op een afspraak waarbij de Grieken beloofden te voorzien in soldaten en militair materieel wanneer Macedonië dat ook maar vroeg. De Grieken hielden zich aan deze afspraak. Volkeren de vrijheid geven op sociaal, economisch, politiek en cultureel vlak om hogere doelen te bereiken werd eveneens overgenomen door Alexander de Grote bij het veroveren van Perzië en Egypte.

Al snel werd Alexander de Grote betrokken bij de kunst van het oorlog voeren en leidde hij een deel van zijn vaders' leger. Militaire kennis werd hem hierdoor bijgebracht. Ook kon hij zelf goed vechten en paardrijden wat hij dan ook mocht bewijzen tijdens de verovering van Griekenland. In 336 v.Chr. werd Phillipus II vermoord en sommige historici beweren dat Alexander en Olympia op de hoogte waren van dit moordplan. Erger nog, Olympia zou de moordenaar wat hebben aangestuurd.

Olympia, zijn moeder

Olympia huwde Philippus II en schonk hem een zoon en een dochter. Dat bleek onvoldoende te zijn voor Phillipus II van Macedonië die al gauw andere vrouwen opzocht waar hij een maîtresse aan overhield. Ook zij kreeg een kind. Phillipus II zocht niet enkel vrouwen op maar had ook meerdere relaties met mannen. Dat laatste leidde uiteindelijk tot zijn dood. Pausanias, een lijfwacht van Phillipus, vermoordde hem uit wraak op de seksuele vernederingen die hij had ondergaan nadat Phillipus hem had gedumpt als liefdespartner. Dat laatste was er teveel aan voor Olympia die verbitterd was over de houding van haar man. Men beweert dan ook dat zij hem heeft laten vermoorden en dat Alexander haar moordplan heeft uitgevoerd. Het opzoeken van mannelijk gezelschap en er liefdesrelaties aan overhouden, werd ook overgenomen door Alexander.

De veroveringen van Alexander

Met een leger die uit een kwart Grieken bestond, vertrok hij in 334 v.Chr. richting Perzië om de strijd aan te gaan met Darius III, koning van de Perzen. Dit deed hij niet enkel omdat hij ambitieus was maar ook uit noodzaak. Zijn vader had hem een groot leger achtergelaten die moest betaald worden. Wanneer soldaten niet betaald werden, kon dit een bedreiging vormen voor de koning. Zijn veroveringen zouden dit financieel probleem van de baan kunnen helpen.

Perzië en Egypte lonken

Volgens de legende trok Alexander naar Klein-Azië om er de Gordiaanse knoop te ontwarren. Alleen een groot denker kon de knoop ontwarren. Toen hij dit hoorde nam Alexander zijn zwaard en hakte de knoop in twee. De manier waarop hij dit deed week af van het normale denken maar het doel werd bereikt. Hij demonstreerde hiermee niet enkel zijn denkvermogen maar eveneens zijn grootsheid. Hij versloeg bij de slag van Issus de Perzen waarop een veldtocht volgde door Syrië naar het zuiden. Tyrus werd hierbij verwoest en hij trok verder richting Egypte. Hier stichtte hij de stad, Alexandrië, naar hem genoemd. Opnieuw werd zijn grootsheid hiermee onderstreept. Bovendien vereerde het Egyptische volk hem als een god.

In elke slag die hij streed was hij zijn beste soldaat. Meermaals raakte hij verwond maar steeds genas hij en ging strijdlustig verder. Na een tijd in Egypte te hebben doorgebracht, trok hij de woestijn in om er het orakel van Siwa te raadplegen. Na deze raadpleging trok hij terug naar Azië om er Darius III in 331 v. Chr. een tweede en beslissende genadeslag toe te brengen. Hij vernietigde Persepolis en riep zichzelf uit tot Perzische troonopvolger. Een jaar later zou Darius III vermoord worden door één van zijn eigen gouverneurs.

Van Iran naar India

Alexander's veroveringshonger was nog steeds niet gestild. Hij trok richting Iran en achtervolgde de Iraniërs tot in Afghanistan. In Kandahar wordt tot op vandaag zijn naam nog steeds geëerd. Hij trok daarna de Punjab binnen, ongeveer 150 kilometer voorbij de Indus.
Omdat zijn leger niet meer verder wou, keerde hij om. Alexander keerde naar Babylon terug waar hij precies 10 jaar nadat hij Macedonië had verlaten, stierf.

Integratie volgens Alexander de Grote

Integratie, iets nieuws creëren

Wanneer mensen praten over integratie bedoelen ze hier eigenlijk mee dat mensen zich moeten aanpassen en de cultuur overnemen van het land waarin ze verblijven. Alexander de Grote gaf echter een andere inhoud aan het woord integratie. Hij nam de goede zaken van verschillende culturen en gebruikte ze om iets nieuws te creëren.

Het hellenisme
Het hellenisme, een kunststroming waarbij men de oosterse elementen met de westerse ging mengen, was hier een voorbeeld van. Beelden uit de klassieke periode waren hoofdzakelijk gespierde asymmetrische figuren waarbij weinig emotie of expressie viel te bespeuren. Het gebrek aan emotie zorgde ervoor dat het wat doodse beelden waren. In het oosten was men veel expressiever en uitten ze dit dan ook in hun kunst. Op hun beelden kon men heel wat expressie aflezen. Vandaar dat Alexander vaak ontroerd was bij het aanschouwen van deze beelden. Hij liet zijn kunstenaars de beelden zien en vroeg hen de emotie van het oosten in beelden van het westen te stoppen. Door deze ingreep veranderen de doodse beelden in levende waar men kon ontroerd van worden.

Niet enkel de beeldhouwkunst is een voorbeeld van culturele integratie. Ook de groteske oosterse bouwwerken zoals mausolea maakten een diepe indruk op Alexander. Hij liet dan ook grootse bouwwerken bouwen met behoud van de Griekse stijl. Dit zorgde er dan weer voor dat de Romeinen dit zo indrukwekkend vonden dat ze de lijn zouden doortrekken in hun bouwwerken zoals aquaducten, amfitheaters en het Colosseum.

Godsdienstige uitwisseling

De uitwisseling van elementen uit verschillende culturen beperkten zich echter niet tot de kunst. Ook op godsdienstig vlak was er uitwisseling van ideeën en goden. Zo zal Alexander zich meer en meer verdiepen in de goden van de Egyptenaren en zichzelf uiteindelijk beschouwen als een god. Ook in India zullen zich vaak godsdienstige zaken voordoen waar Alexander van onder de indruk zal zijn. Zo ontmoette hij er de brahmins die hem hun rituelen toonden en hun geloof in de natuur leerden kennen. Uiteindelijk verdiepte Alexander zich in het geloof van natuurlijke elementen zoals ‘sprekende bomen’. Op zijn terugtocht naar Babylon was hij trouwens vergezeld door één van deze brahmins die zich uiteindelijk levend zal laten verbranden om zich te offeren voor Alexander.

Sociale uitwisseling

Ook op sociaal vlak creëerde hij iets nieuws. Zo nam hij bepaalde kledingstijlen over van de gebieden die hij veroverde. Door deze actie te ondernemen, gaf hij de mensen van de veroverde gebieden het gevoel open te staan voor wat zij kenden, ook al betekende dit een daling in zijn populariteit bij de Grieken en de Macedoniërs. Hij huwde wel drie Perzische prinsessen en overtuigde zijn officieren om ook met Perzische vrouwen te huwen. Zo organiseerde hij in Susa in 324 v.Chr. een massabruiloft waarbij heel wat soldaten op die dag huwden met Oosterse vrouwen. Het doel van dit alles was uiteraard ook sociale integratie. Door dit te doen was er geen verdeeldheid meer tussen oost en west maar eerder een mengeling van culturen.

Het gevolg van zijn veroveringen op economisch vlak

Athene verloor aan belang

De veroveringen van Alexander brachten veranderingen mee op economisch vlak. Zo daalde de belangrijkheid van Athene op economisch vlak en waren de nieuwe steden zoals Alexandrië in Egypte nu van groot economisch belang.

Nieuwe steden, nieuwe afzetgebieden

Egypte beschikte over een enorm graanrijk en de havenstad Alexandrië had hierdoor de wereldhandel in handen. Iedereen had graan nodig en dit werd daar dus verhandeld. Ook Syrië was belangrijk omdat hierdoor de zijdeweg liep. Dankzij deze weg kon men handel drijven van de Middellandse Zee tot in China.

De nieuwe steden, zoals Alexandrië, waren steeds gunstig gelegen nabij drukke handelswegen of de zee. In deze nieuwe steden kon je heel wat Grieken vinden die op zoek waren naar nieuwe afzet- en productiegebieden. Dit zorgde er eveneens voor dat heel wat typisch Griekse bouwwerken werden geplaatst in het oosten van de Middellandse Zee.

Het einde van zijn rijk

Omdat zijn rijk niet echt goed georganiseerd was, viel zijn rijk na zijn dood uiteen in drie grote en enkele kleinere gebieden.

Lees verder

• Wie waren de Spartanen? Hoe verliep de Spartaanse opvoeding?
• Wie was Attila de Hun?
• Wie zijn de Kelten? Van de Hallstattcultuur tot La Tène
• Wie was Leif Erikson?
• Wie was Lodewijk XIV? Van geboorte en kroning tot einde!