De Romeinse bouwkunst

De Romeinse bouwkunst was erg belangrijk voor de ontwikkeling van latere architectuur. Wat zijn de belangrijkste ontwikkelingen en kenmerken?

Romeinse bouwhistorie

De Romeinse bouwkunst is een combinatie van, en vervolg op, de Griekse en de Etruskische bouwkunst. De combinatie zien we terug in de tempelbouw: tempels worden ontworpen naar de plattegronden van de Grieken en worden vervolgens, naar Etruskisch voorbeeld, op een verhoogd podium geplaatst. De afwerking is veelal de (Griekse) Korinthische orde. Het vervolg zien we terug in de bouwconstructies: de Etrusken ontwikkelde het tonggewelf, dat de Romeinen verder ontwikkelde tot volledig ronde koepels en kruisgewelven. Deze werden vervolgens weer gecombineerd met de bouworden van de Grieken.

Belangrijke veranderingen

De introductie van de Romeinse bouwstijl bracht een grote verandering met zich mee in de toepassing van de bouwkunst. Draaide het in de Griekse en Etruskische bouwkunst om gebouwen (tempels, theaters en gebouwen op de agora), de Romeinen introduceerden de bouw van aquaducten en rioleringen om het leven in de stad te veraangenamen. De gebruikswaarde van een bouwwerk werd belangrijker dan de esthetische waarde van een bouwwerk. Gevolg was dat niet alleen bouwwerken, maar hele stadsplattegronden werden ontworpen om een logisch geheel te vormen van straten, gebouwen en praktische voorzieningen.
Daarnaast vond er een verandering plaats in het materiaalgebruik. De ingewikkelde gevelconstructies maakten dat men ging bouwen met beton en baksteen. De afwerking werd echter nog vaak vervaardigd van marmer.

Soorten bouwwerken

De Romeinse architectuur vinden we terug in het gehele voormalige Romeinse Rijk. De belangrijkste soorten bouwwerken en hun voorbeelden op een rij:

Tempels:

Tempels werden gebouwd ter verering van één of meerdere Goden. Een combinatie van de Griekse en Etruskische stijl zien we terug in het Maison Carrée in Nimes (Frankrijk). Hier zien we een tempel op verhoogd podium uitgevoerd in de Korinthische orde. Het Pantheon in Rome vormt een uitstekend voorbeeld van een uitvoering van de nieuw ontwikkelde koepel.

Basilica:

Basilica dienden als ruimte voor rechtszaken en vergaderingen van grote groepen mensen. Een zeer goed bewaard gebleven basilica vinden we in Trier (Duitsland), minder goed bewaard gebleven exemplaren vinden we terug in heel Italië, bijvoorbeeld op het Forum Romanum en het Keizerforum in Rome.

Theaters:

Geen stad zonder theater. Van toneelvoorstellingen tot gevechten, het gebeurde in het theater. Het bekendste voorbeeld is ongetwijfeld het Colosseum in Rome, maar vrijwel elke voormalige Romeinse stad bezit (de resten van) een theater.

Thermen:

De Romeinen waren tevens dol op badhuizen. Deze hadden vaak een groot formaat en kenden vele vertrekken met kleedruimtes, sauna's en baden. Rome kent er vandaag de dag nog een aantal, bijvoorbeeld de thermen van Caracalla en Trajanus. In Nederland vinden we de restanten van een thermencomplex terug in het Thermenmuseum in Heerlen.

Woonhuizen:

Romeinse keizers bouwden veelal hun eigen paleis. Mooie voorbeelden zien we terug op het Palatijn in Rome. Goed bewaard gebleven voorbeelden van villa's en burgerwoningen, veelal "flatgebouwen", vinden we terug in de oude havenstad van Rome, Ostia Antica.

Daarnaast kunnen we vandaag de dag nog enkele voorbeelden van aquaducten en rioleringen terug zien. Aquaducten vinden we onder andere bij Rome en Nimes (Frankrijk). In Efeze (Turkije) wordt vandaag de dag nog steeds gebruik gemaakt van een deel van de Romeinse riolering.

Latere invloed

Met de ondergang van het Romeinse Rijk en de opkomst van het Christendom raakte een groot deel van de architectuur in verval. De basilica werd echter in gebruik gnomen als kerk en de plattegrond diende uiteindelijk als uitgangspunt voor de latere kerkbouw. In de 15de eeuw ontstaat er een hernieuwde belangstelling voor de klassieke vormen. Gedurende de Renaissance en de Barok en later ook het Classicisme worden paleizen, kerken en landhuizen uitgevoerd in klassieke vormen en/of met klassieke details.

Lees verder

• De Griekse bouwkunst
• De klassieke oudheid: invloed en overblijfselen