Schilders 19e eeuw: de impressionist Pierre-Auguste Renoir

Pierre-Auguste Renoir en Monet worden gezien als de eerste impressionisten. Renoir schilderde vooral het vrolijke Parijse leven. Hij bracht de andere impressionisten het joie de vivre bij. Renoir was ook een begenadigd portretschilder. Hij schilderde vrolijke en lachende kinderen. Later schilderde hij vooral jonge, mollige meisjes. De rossige gloed van die late schilderijen werd wellicht veroorzaakt door het zonovergoten, rozekleurige landschap in Zuid-Frankrijk. Renoir was op latere leeftijd, als gevolg van artritis gekluisterd aan zijn rolstoel. De productieve schilder werkte dapper door, met zijn penseel aan zijn hand vastgebonden.

Over het leven van Pierre-Auguste Renoir (1841-1919)

Pierre-Auguste Renoir kwam uit een lagere klasse dan de impressionisten Monet. Cézanne en Renoir. Zijn vader, een kleermaker, verhuisde in 1844 met zijn gezin van Limoges naar Parijs. Als veertienjarig werd Renoir leerjongen in het atelier van een porseleinschilder. Hij schilderde er bloemen op porselein. Toen het atelier gesloten werd verdiende hij de kost met het beschilderen van kamerschermen en waaiers in rococostijl.

In 1862 ging hij schilderkunst studeren aan de Parijse École des Beaux-Arts. Daar ontmoette hij Monet en Sisley. Om aan de knellende regels van de academische schilderkunst te ontkomen, ging hij met zijn klasgenoten en plein air (in de openlucht) schilderen. Ze besloten om tentoonstellingen te organiseren buiten de Salon om.

In 1881 maakte Renoir een lange reis naar Italië. Dat leidde tot een eigenzinnige niet-impressionistische stijl. De vrolijke, spontane beelden uit zijn jonge jaren werden vervangen door grote composities met vaak jonge, mollige meisjes. In zijn latere leven leek hij nooit genoeg te hebben van het zachte, roze, vrouwelijke vlees.

Renoir vertrok in 1898 naar de Côte d'Azur, waar hij zich vestigde op het landhoed Les Collettes in Gagnes-sur-Mer. Op latere leeftijd leed hij aan artritis. Hij was gekluisterd aan zijn rolstoel. Met zijn penseel aan zijn hand vastgebonden, bleef hij tot aan het einde van zijn leven dapper doorschilderen.

De productieve kunstenaar Pierre-Auguste Renoir liet een groot oeuvre na; geschilderde portretten, landschappen, stillevens, gravures en beeldhouwwerk.

Het impressionistische schilderij

Een impressionistisch schilderij is vaak een landschap of een ander open-lucht-thema. Het schilderij, meestal klein van formaat, is grotendeels of geheel ter plekke geschilderd (niet in het atelier). De heldere, opgewekte kleuren zijn opgebracht op een wit gerond doek. Door speciale kleuren in regelmatige fijne verfstreken aan te brengen, wordt het prismatische karakter van de gewone lucht weergegeven. Een impressionistische schilderij lijkt op het eerste gezicht spontaan (als een kiekje).

Het jaar 1869 wordt gezien als het geboortejaar van het impressionisme. In 1869 brachten Monet en Renoir de zomer in Bougival aan de Seine door. Ze maakten daar schilderijen van 'La Grenouillère', een restaurant en badgelegenheid aan de Seine. De schilders legden hun directe, vergankelijke indrukken zo natuurgetrouw mogelijk vast. Het schilderij La Grenouillère (1869) van Renoir toont een onschuldig, naïef behagen in de zichtbare wereld. Voor Renoir waren zijn schilderijen van La Grenouillère oefeningen in de weergave van licht, reflecties en bewegingen op het water.

Het impressionistische joie de vivre

Renoir bracht de impressionisten een verfrissend joie de vivre bij. Hij schilderde vooral de aanstekelijke Parijse vrolijkheid, de dansfeesten in de buitenlucht, de boottochtjes over de Seine en de wandelingen in lommerrijke parken.

Het schilderij De lunch van de roeiers (1881) is nog in alle opzichten impressionistisch. Met een beverige, vegerige penseelvoering geeft Renoir de trillende bladeren en de trillingen van de lucht in het zomerlicht weer. Het licht valt op het heldere tafellinnen, het kristal en op de zachtroze vleestinten van de figuren. Niet alleen de figuren zijn knap weergegeven. De weergave van de resten van het maal getuigen ook van zijn vakmanschap. De spontaniteit van het tafereel is overigens schijn. Het schilderij is het product van noeste arbeid.

Renoir, een begenadigd portretschilder

Renoir, die in Parijs vooral oog had voor het dagelijks leven van de inwoners, onderscheidde zich al snel als en uitmuntend portretschilder. Hij schilderde vooral jonge vrouwen en kinderen. Renoir wist als geen ander de tederheid en onschuld van kinderen weer te geven. Starre poses wist hij te vermijden.

Het in 1878 geschilderde portret van Madame Charpentier en haar kinderen werd op de Salon van het volgend jaar een groot succes. Het is een simpele driehoekige compositie. De figuren worden in balans gebracht door een tafel en een stoel in de ene en de hond in de andere hoek.

Renoir, schilder van mollige, jonge vrouwen

De spontane beelden van het gewone leven maakten later, met name toen hij naar de Côte d'Azur was vertrokken, plaats voor schilderijen van imposante, bijna Rubensiaanse jonge vrouwen. Renoir gaf die schilderijen een verleidelijke, sensuele uitstraling. De lange, vrije penseelstreken en de warme kleuren strelen het canvas.

Tegen het eind van zijn leven schilderde Renoir intieme portretten over de geneugten des levens, inclusief de toespelingen op de geneugten van het bed. De serie portretten die hij vervaardigde van het dienstmeisje Gabriëlle zijn daarvan een goed voorbeeld. Het late schilderij Gabriëlle met roos (1911) heeft, zoals al zijn late schilderijen, een rossige gloed. Had de ouderdom zijn gezichtsvermogen aangetast, of is er een verband tussen de opvallende rossige gloed van zijn late werken en het zonovergoten, rozekleurige landschap in het Zuiden van Frankrijk? Over zijn late schilderijen is nog veel onopgehelderd. Ze zijn in ieder geval te beschouwen als een lofzang op de jeugd en de schoonheid.

Lees verder

• Schilders 19e eeuw: impressionist Paul Cézanne
• Schilders 19e eeuw: Edouard Manet - Le déjeuner sur l'herbe
• Schilders 19e eeuw: Impressionist Edgar Degas
• Schilders 19e eeuw: Impressionist Claude Monet