Hortense de Beauharnais, Koningin van Holland

Hortense de Beauharnais, geboren in 1783, was de dochter van Joséphine de Beauharnais, de eerste vrouw van Napoleon Bonaparte; deze was zodoende Hortenses stiefvader. Vanwege haar huwelijk met de jongere broer van Napoleon, Lodewijk Napoleon, die door zijn broer als koning van Holland werd aangesteld, werd Hortense koningin van Holland (in wezen de Nederlanden). Het huwelijk was ongelukkig. Ze had later ook een minnaar, Charles de Flahaut. Al met al kreeg ze vier kinderen, waarvan één keizer Napoleon III zou worden. Hortense keerde nadat Holland was ingelijfd bij Frankrijk terug naar Frankrijk. Later vestigde ze zich in Zwitserland in een kasteel aan de Bodensee, waar ze in 1837 overleed, Hortense Eugénie Cécile de Beauharnais werd in 1783 geboren in Parijs als dochter van Alexandre de Beauharnais en Rose Claire des Vergers de Sannois. De vader van Rose heette Joseph. Later toen Rose de vrouw van Napoleon Bonaparte werd noemde deze haar Joséphine. Ze was geboren op het Caraïbische eiland Martinique, een Franse kolonie. Het huwelijk van Rose met Alexandre was ongelukkig. In 1782 keerde de familie terug naar Frankrijk, in 1784 scheidde het echtpaar. In 1785 vertrok Rose weer naar Martinique samen met Hortense. Toen rebellen zich daar in 1790 van de hoofdstad probeerden meester te maken keerden moeder en dochter terug naar Frankrijk, waar zich ondertussen de Revolutie voltrokken had.

Rose ging wonen in Parijs waar Hortense naar een kostschool in een klooster ging. Toen het klooster gevaar liep vanwege de revolutionaire woelingen werd Hortense er vanaf gehaald. Parijs raakte in de greep van de Terreur. Alexandre werd gevangen genomen en ter dood gebracht. Vóór dat met Rose kon gebeuren viel het schrikbewind en Rose werd met Hortense en haar zoontje (Eugène) herenigd.

In 1795 werd het nieuwe uitvoerend bewind, het Directoire, geïnstalleerd. Onder de leden ervan was Paul Barras. Rose werd zijn minnares; zij was nu in staat haar kinderen in voorname internaten onder te brengen.

Napoleon Bonaparte

Napoleon was een van de generaals die in dienst waren van het Directoire. Rose palmde hem in en hij werd verliefd op haar. In 1796 trouwden ze (Napoleon noemde Rose dus Joséphine). Hortense was nu de stiefdochter van Napoleon. In 1798 was Napoleon in Egypte en dus lange tijd van huis. Terug in Frankrijk greep hij de macht en werd Eerste Consul.

In die tijd kwam Hortense in contact met Lodewijk Napoleon (Lodewijk), een jongere broer van haar stiefvader. Omdat haar eigen huwelijk kinderloos bleef koppelde Joséphine Hortense aan Lodewijk, dan kon de zoon die naar verhoopt uit het huwelijk geboren zou worden, te zijner tijd Napoleon opvolgen. Zo trad Hortense in 1802 in het huwelijk met Lodewijk. Echter, Hortense was totaal niet gesteld op haar man. Wel was ze spoedig in verwachting en zoon Napoleon Karel werd geboren.

Gescheiden levens

Lodewijk was wel blij met zijn zoon maar dat ging niet gepaard met genegenheid voor zijn vrouw. Hij was zeer achterdochtig en beschuldigde Hortense van overspel. Op den duur leefden ze gescheiden en gedroegen zich alleen naar de buitenwereld toe als echtpaar. Toch raakte Hortense in verwachting en ze bracht in 1804 weer een zoon ter wereld: Napoleon Lodewijk. In datzelfde jaar kroonde Napoleon zichzelf tot keizer in de Notre Dame in aanwezigheid van paus Pius VII. Vervolgens kroonde hij Joséphine tot keizerin.

Koning en Koningin van Holland

In de Nederlanden was ondertussen stadhouder Willem V vertrokken naar Engeland en was de Bataafse Republiek uitgeroepen. Daar zorgde Napoleon ervoor dat er in 1805 een eenhoofdig bewind kwam, dat van Rutger Jan Schimmelpenninck. Maar Napoleon was bezig overal in Europa, in de gebieden waar hij de macht had, familieleden op de troon te zetten en in Nederland plaatste hij zijn broer Lodewijk. Zo werden Lodewijk en Hortense in 1806 tot koning en koningin van Holland verklaard. Hortense was ongelukkig met de nieuwe situatie in die zin dat ze vreesde haar geliefde moeder, andere familieleden en haar vriendinnen nooit weer te zien. Lodewijk was er wel mee ingenomen: hij zou nu ver verwijderd zijn van de bemoeizucht van zijn oudere broer die hem altijd had overheerst. Bovendien had hij ondertussen genegenheid voor het volk in zijn koninkrijk opgevat. Hij wilde nu in plaats van Fransman in de eerste plaats Hollander zijn en de belangen van zijn koninkrijk laten prevaleren.

Onderlinge verhouding

De nieuwe situatie bracht geen verandering in de manier waarop Lodewijk zijn vrouw behandelde: hij kwelde haar systematisch volgens admiraal Verhuell (minister van Marine) die veel in hun gezelschap verkeerde. Het irriteerde Lodewijk ook dat Hortense de harten van zijn onderdanen leek te veroveren. Dit neemt niet weg dat Lodewijk zich vol ijver wijdde aan zijn bewind. En het echtpaar werd bij een bezoek aan Rotterdam uitbundig toegejuicht. Bij de ramp met een kruitschip in Leiden liet Lodewijk zich van zijn goede kant zien, en Hortense schonk een geldbedrag. De onderlinge verhouding werd er niet beter op, Hortense ervoer Lodewijks nabijheid als een beproeving

Na een kort ziekbed overleed de oudste zoon, Napoleon Karel. In 1807 bleek Hortense weer zwanger. Zij was na het overlijden van de oudste zoon naar Parijs en vervolgens nog verder naar het zuiden gereisd: haar tweede zoon (Napoleon Lodewijk) liet ze achter in Holland.

Politiek van Lodewijk

Tijdens Lodewijks bewind is er zeker een en ander voor het koninkrijk tot stand gekomen: onder meer de invoering van de Codex Napoleon. Wel kampte hij steeds met financiële problemen vanwege Napoleons continentaal stelsel.

Nog een zoon

In april 1808 bracht Hortense haar derde kind ter wereld: Karel Lodewijk Napoleon (die van 1852/1870 als keizer Napoleon III over Frankrijk regeerde). In diezelfde tijd koos Lodewijk het omvangrijke stadhuis van Amsterdam op de Dam als nieuw paleis.

Ook in die tijd scheidde Napoleon van Joséphine omdat zij hem geen zoon-troonopvolger schonk. In 1810 hertrouwde hij met Marie-Louise, de dochter van de Oostenrijkse keizer. In verband met het huwelijk verbleef zowel Lodewijk als Hortense in Parijs. Toen ook stelde Lodewijk aan zijn broer voor dat hij zou scheiden van Hortense, maar dat werd hem geweigerd.

Annexatie

Napoleon was van plan om het koninkrijk Holland bij Frankrijk in te lijven; hij annexeerde in die tijd al een deel van het land beneden de grote rivieren.

Pas na drie jaar keerde Hortense terug naar Holland. Eerst woonde ze nog in Utrecht, spoedig verhuisde ze naar Amsterdam naar het stadhuis dat als paleis was heringericht. Ze leefde er gescheiden, in andere appartementen, van Lodewijk. Ondertussen trokken Franse troepen steeds verder op naar het noorden van de Nederlanden; in april 1810 werd Den Haag bezet en Amsterdam bedreigd. Napoleon beschuldigde zijn broer van onkunde. Op 1 juli 1810 verliet Hortense Holland. In een brief aan Napoleon deed Lodewijk afstand van de troon ten gunste van zijn zoon. Maar daar liet Napoleon zich niet door gezeggen en per 9 juli 1810 was het koninkrijk Holland een onderdeel van het Franse keizerrijk. Lodewijk verliet het land.

Gescheiden verder

Hortense vestigde zich eerst in Genève. Daar ontmoette ze haar moeder en haar vriend Charles de Flahaut (op wie ze verliefd was). Vervolgens ging ze naar Fontainebleau waar ze verenigd werd met haar zonen. Ook ontving Napoleon haar daar. Lodewijk bleek in de Bohemen te wonen. Hortense vestigde zich met steun van Napoleon in Parijs: de titel ´koningin van Holland´ behield ze. Charles de Flahaut werd haar minnaar. Ze raakte in verwachting van hem, maar dat moest geheim blijven, het kind moest ze afstaan. Ook de nieuwe keizerin Marie Louise beviel; haar zoon kreeg de titel ´koning van Rome´; hij staat ook wel bekend als Napoleon II.

Nederlagen voor Napoleon

Na de desastreus verlopen tocht van het grande armee naar Rusland (1812) leed Napoleon nogmaals een nederlaag: de volkerenslag bij Leipzig (oktober 1813). Daarna drongen geallieerde troepen Frankrijk binnen. Nogmaals leed Napoleon een nederlaag. Nu werd Parijs bedreigd. Eindelijk was Napoleon bereid tot besprekingen (1814), maar wilde geen genoegen nemen met het bewind over een verkleind Frankrijk.

Van en naar Parijs

Op bevel van Lodewijk verliet Hortense Parijs. Van Versailles ging ze naar kasteel Rambouillett en vandaar naar kasteel Navarre in Normanië waar haar moeder verbleef. Op Fontainebleau deed Napoleon op 4 april 1814 afstand van de troon. Hij werd naar Elba verbannen.

Tsaar Alexander bleek Joséphine en Hortense gunstig gezind te zijn. Ze mochten terugkeren naar het landgoed van Joséphine bij Parijs, Malmaison. In mei 1814 overleed Joséphine. Van Tsaar Alexander kreeg Hortense dat jaar de titel hertogin van Saint-Leu. Het landgoed werd verheven tot hertogdom.

Voorgoed afscheid van Napoleon

Na de slag bij Waterloo nam Hortense voor altijd afscheid van Napoleon die naar het verre eilandje Sint Helena werd verbannen. Hortense vertrok met haar zoon Lodewijk naar Zwitserland. Haar andere zoon was bij zijn vader in Rome. Hortense vestigde zich eerst in Augsburg en vervolgens, in 1825, in kasteel Arenenberg in het Zwitserse Thurgau. In 1831 overleed Hortenses tweede zoon Napoleon Lodewijk in Italië.

Overlijden van Hortense

Hortense vestigde zich, na een bezoek aan Engeland, in haar kasteel in het Zwitserse kanton Thurgau aan de Bodensee. In 1837 overleed ze daar.

Lees verder

© 2018 - 2024 Petervandenburg, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Lodewijk Napoleon Bonaparte, koning van HollandHet Koninkrijk der Nederlanden bestaat meer dan 200 jaar. De macht van de Oranjes werd hersteld in 1813 en Nederland wer…
Napoleon verslagen bij de Slag bij WaterlooIn juni 2015 is het tweehonderd jaar geleden dat de Slag bij Waterloo werd gevoerd. Franse legers onder leiding van keiz…
Napoleon en de Russische veldtocht naar Moskou in 1812In de Russische hoofdstad Moskou bevindt zich op de rechteroever van de Moskva het 110 hectare grote Grokipark. Hier bev…
Napoleon en de Tempel van de Glorie in ParijsIn zijn keizerlijke hoofdstad Parijs besloot Napoleon in het jaar 1806 tot de bouw van een eretempel voor zijn Grande Ar…

Marianne, prinses van Oranje-Nassau (1810-1883)Het jongste kind van koning Willem I was een nakomertje, een meisje, prinses Marianne. Ze werd geboren in 1810 in Berlij…
Juliana, koningin der Nederlanden van 1948-1980Juliana, dochter van koningin Wilhelmina en prins Hendrik, werd geboren in 1909. Ze was een zeer gewenst kind vooral toe…
Bronnen en referenties
  • Thera Coppens: Hortense, de vergeten koningin van Holland (Meulenhoff, 2006)
Petervandenburg (184 artikelen)
Laatste update: 17-04-2020
Rubriek: Kunst en Cultuur
Subrubriek: Koningshuis
Bronnen en referenties: 1
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.