Romeinse Rijk en nog herkenbare invloed van de Romeinen

Wie kent ze niet? De Romeinse cijfers? Hoewel, kennen? De betekenis van I tot en met X weten de meesten wel maar daarna wordt het moeilijker. We gebruiken ze ook zelden meer. Sommige klokken zijn er nog van voorzien en om hoofdstukken aan te geven in een werkstuk of iets dergelijks komen de Romeinse cijfers ook nog wel voor. Verder zijn we niet dagelijks bezig met ons te herinneren dat de Romeinen zoveel invloed hebben gehad. Toch waren het de grondleggers van zeer veel zaken ook in onze streken. Maar het begon allemaal in het verre zuiden. De Romeinen waren in de Oudheid de stichters en bewoners van de stad Rome.

Stichting van Rome en sterk leger

Volgens een mythe zou de stad Rome in 753 voor Christus zijn gesticht maar uit archeologische opgravingen kan worden afgeleid dat de stad al eerder bestaan moet hebben. De eerste bestuurder van de stad was Romulus. In 509 voor Christus stichtten de Romeinen een republiek die zich dankzij een sterke regering langzaamaan uitbreidde over bijna geheel Italië. Ook de stad Rome breidde zich uit mede omdat de bewoners hun buren niet vertrouwden en zij hen aanvielen voordat de buren hen zouden aanvallen. Om machtig en rijk te worden was een sterk leger met een sterke leider nodig. Zo’n leider was in 60 voor Christus Julius Caesar. Het leger werd gevormd door mannen die werden opgeroepen om minstens zeven jaar te dienen in het leger.

Veroveringen tot aan de Rijn

De tactiek van Caesar was erop gericht om volken tegen elkaar op te zetten en ze aan te vallen wanneer ze zwak waren. Zo lukte het hem rond 58 voor Christus het huidige België en Nederland te bereiken maar na zes jaar vechten om Nederland te veroveren trok hij zich terug. Het lukte zijn opvolger Keizer Augustus in 12 voor Christus wél om tot aan de Rijn het land te veroveren. Door grote gebieden te veroveren ontstond het Romeinse Rijk.

Bewaking van natuurlijke grens de Rijn

Om in het Romeinse Rijk de natuurlijke grens van de Rijn te bewaken werden op Nederlands grondgebied ongeveer achttien forten (castella) gebouwd. In zo’n fort werd ongeveer 500 man gehuisvest. Daarnaast waren er legerplaatsen, zoals in de buurt van Nijmegen een Castra Batavodorum, voor ongeveer 4800 man. Sommige forten en legerplaatsen groeiden uit tot steden. Zo zijn Heerlen, Maastricht en Nijmegen ontstaan. Maar uiteindelijk werden de sterke Romeinen in 476 toch overheerst door de Germanen wat het einde van het Romeinse Rijk betekende.

Ontdekkingen leidden tot eigen Romeinse stijl

De Romeinen lieten zich inspireren door de Grieken en namen op verschillende gebieden veel van hen over. De Griekse kunst en architectuur was een inspiratiebron maar alles precies namaken was moeilijk. Om die reden ontstond er al gauw een eigen Romeinse stijl. De Griekse zuilen moesten dicht bijeen staan voor de stevigheid van een gebouw. De Romeinen ontdekten hoe ze een sterke boogconstructie konden maken waardoor de zuilen verder uiteen konden staan. Naast huizen en tempels bouwden zij aquaducten en ze legden verharde wegen aan.

Romeinen en gezondheid en water

Gezondheid was zeer belangrijk voor de Romeinen. Zij beseften dat schoon water essentieel was voor een goede gezondheid. In dorpen en steden werden waterbronnen gebouwd. Als in grote steden onvoldoende water was werden waterstromen aangelegd die schuin afliepen van de bronnen naar de steden. In heuvelachtig terrein werden aquaducten gebouwd om kloven te overbruggen. Bij gemis aan mogelijkheden om in huis te baden ontstonden badhuizen waar elke Romein regelmatig naartoe ging. De badhuizen waren tevens ontmoetingsplekken ook om serieuze zaken te bespreken.

Brood en spelen

Onder het gezegde "Het volk wil brood en spelen" werd ervoor gezorgd dat iedereen te eten had en werden wedstrijden en gevechten georganiseerd voor het volk. Romeinen aten naast groenten en fruit veel soorten graan. Bij ziekten waren artsen beschikbaar die veel hadden geleerd van de Grieken.

Een aantal wetenswaardigheden

De manier waarop de Romeinen leefden leidde op verschillende gebieden tot een nieuwe aanpak mede aan de hand van ontdekkingen. Een aantal wetenswaardigheden op verschillende gebieden zijn:

• Geld in plaats van ruilhandel: De ruilhandel verdween voor een deel omdat de Romeinen het geld uitvonden. De rijken betaalden met geld maar bij anderen bleef de ruilhandel bestaan. Op de munten stond aan één kant een afbeelding van de keizer.
• Kalender: In de tijd van Julius Caesar is de kalender met 365 dagen en om de vier jaar een schrikkeldag uitgevonden.
• Opbouw van steden: Centraal in een woonplaats bevond zich een plein met daar omheen gebouwen als een bestuursgebouw, de rechtbank en een badhuis.
• Plaats van steden: Een Romeinse stad ontstond meestal in de buurt van een legerplaats en met een schone waterbron in de buurt.
• Vervoer: Goederen werden dikwijls over water vervoerd waarvoor ook havens werden aangelegd.
• Verschil arm en rijk: Er was veel verschil in de huizen voor armen en rijken. De rijken woonden in een Villa Urbana met een vorm van vloerverwarming en een bad. De huizen van rijken hadden beschilderde muren en een grote tuin of binnenruimte.
• Wegen en bruggen: De Romeinen legden wegen aan en bouwden bruggen door middel van boogconstructies.
• Christendom: Na de bekering van Constantijn de Grote voor het christendom en na het ondertekenen van het Edict van Milaan in 313 kwam er een einde aan de vervolging van de christenen.
• Romeins recht: Het Romeinse recht heeft grote invloed gehad op vrijwel alle Europese landen.

Herkenbare invloed

Veel uitvindingen van de Romeinen zijn nog herkenbaar.

Bakstenen

Terwijl in de Oudheid bouwwerken met hout en leem werden gemaakt gebruikten de Romeinen stenen die in ovens werden gebakken. Hoewel veel gebouwen tegenwoordig voor een groot gedeelte uit beton zijn opgetrokken worden nog steeds massaal bakstenen vervaardigd en verwerkt.

Cement

De Romeinen maakten ook een soort voorloper van het cement zoals dat tegenwoordig wordt gebruikt. Het cement van de Romeinen bestond uit vulkanische as, kalk en water dat evenals het huidige cement snel hard werd.

Cijfers

Het talstelsel van de Romeinen wordt in principe nog exact hetzelfde gebruikt maar komt maar weinig voor omdat het in de veertiende eeuw is verdrongen door de Arabische cijfers. Wel worden Romeinse cijfers nog gebruikt voor bijvoorbeeld de nummering van vorsten Lodewijk XIV en op klokken komen ze soms ook nog voor.
De symbolen die voor de getallen worden gebruikt met hun waarden zijn:

• I 1 - V 5 - X 10 - L 50 - C 100 - D 500 - M 1000
• De getallen 1 tot en met 10 worden geschreven als I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII, IX en X.

Post bezorgen

Het rondbrengen van post vindt ook zijn oorsprong bij de Romeinen die dagelijks bezig waren om te paard staatsstukken te bezorgen. De zogenaamde cursus publicus werd door keizer Augustus in het leven geroepen. De grote wegen kenden speciale postherbergen waar koeriers konden overnachten en de paarden konden uitrusten. Zo werd per dag 150 kilometer afgelegd.

Wegen

De Romeinen legden wegen aan om de troepen sneller naar het front te kunnen laten gaan. Die wegen werden heirwegen genoemd. Maar ook kooplieden konden gebruik maken van die wegen. Veel van de huidige wegen in het voormalige gebied van het Romeinse Rijk, zoals ook in Nederland en België, waren oorspronkelijk heirwegen. Van de wegen op zich is uiteraard niets meer overgebleven veel routes zijn dikwijls nog hetzelfde. Een voorbeeld waar nog duidelijk de oorspronkelijke zeven routes zijn aangehouden is de stad Cassel in het Franse arrondissement Dunkerque. De Romeinen hadden juist daar een nederzetting gebouwd omdat die op 176 meter hoogte was gelegen. Cassel was het vertrekpunt van zeven heirwegen waarvan de routes nog duidelijk zichtbaar zijn.

Woorden

De invloed van de Latijnse taal die door de Romeinen werd gesproken is nog steeds herkenbaar. Bepaalde woorden uit de tijd van Julius Caesar worden ook nog steeds gebruikt zoals bijvoorbeeld:

• Alias - anders
• Aquaduct - watergang
• Bonus - goed
• Campus - veld of open plek
• Continent - vaste land of werelddeel
• Dictator - degene die spreekt
• Salaris - zoutrantsoen als betaalmiddel

Lees verder

• Heerwegen in het Romeinse Rijk en hun functie
• Badcultuur: Romeinse thermen voorlopers van wellnesscentra
• Vier en een halve eeuw Romeinen in Noord-Brabant
• Aquaduct een waterleidingsysteem van eeuwen terug
• Pompeï: bedolven stad als toeristische attractie